3 LOẠI ĐÒN BẨY KINH DOANH GIÚP DOANH NGHIỆP TỐI ƯU HÓA LỢI NHUẬN

Đòn bẩy kinh doanh là công cụ quan trọng giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận và mở rộng quy mô hoạt động. Trong bài viết này, hãy cùng Trường doanh nhân HBR tìm hiểu chi tiết về đòn bẩy kinh doanh, các loại đòn bẩy, cách tính và áp dụng chúng một cách hiệu quả. Bạn sẽ thấy rõ cách đòn bẩy có thể nâng cao năng suất, quản lý rủi ro và phát triển doanh nghiệp của bạn.

1. Đòn bẩy kinh doanh là gì?

Đòn bẩy kinh doanh là việc sử dụng vốn vay hoặc tài sản hiện có để gia tăng khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Trong tài chính và quản lý doanh nghiệp, đòn bẩy giúp tối ưu hóa lợi nhuận và mở rộng quy mô kinh doanh.

Mục tiêu chính của việc sử dụng đòn bẩy kinh doanh là tối ưu hóa lợi nhuận và mở rộng quy mô hoạt động bằng cách khai thác vốn vay hoặc tài sản hiện có để tăng cường khả năng sinh lời mà không cần tăng thêm vốn đầu tư.

2. Ý nghĩa của đòn bẩy kinh doanh

Đòn bẩy kinh doanh không chỉ là một công cụ tài chính quan trọng mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc tối ưu hóa hoạt động và tài nguyên của doanh nghiệp. Dưới đây là ý nghĩa của đòn bẩy trong việc tăng lợi nhuận, tối ưu hóa tài nguyên, quản lý rủi ro, phát triển doanh nghiệp và nâng cao năng suất.

2.1. Tăng lợi nhuận

Đòn bẩy kinh doanh giúp tối đa hóa lợi nhuận bằng cách sử dụng chi phí cố định một cách hiệu quả. Khi doanh thu tăng, chi phí cố định không thay đổi, trong khi lợi nhuận tăng lên nhiều hơn. Điều này cho phép doanh nghiệp tăng lợi nhuận từ các khoản đầu tư hoặc hoạt động kinh doanh mà không cần phải tăng tỷ lệ chi phí tương ứng.

Ví dụ: Một doanh nghiệp sản xuất với chi phí cố định cao có thể tận dụng đòn bẩy để làm tăng lợi nhuận khi doanh thu tăng. Ví dụ, nếu chi phí cố định là 1 triệu USD và doanh thu tăng từ 2 triệu USD lên 2,5 triệu USD, lợi nhuận sẽ tăng nhiều hơn tỷ lệ tăng doanh thu.

2.2. Tối ưu hóa tài nguyên

Đòn bẩy kinh doanh giúp doanh nghiệp sử dụng tài nguyên hiện có một cách hiệu quả hơn mà không cần tăng chi phí cố định. Điều này có thể bao gồm việc tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao hiệu suất làm việc hoặc cải thiện chiến lược phân phối.

Ví dụ: Một công ty có thể tận dụng đòn bẩy để mở rộng quy mô sản xuất mà không cần tăng cường cơ sở hạ tầng hoặc nhân sự đáng kể, nhờ vào việc tối ưu hóa quy trình sản xuất hiện tại.

2.3. Quản lý rủi ro

Việc sử dụng đòn bẩy cần được cân nhắc kỹ lưỡng để tránh rủi ro tài chính. Doanh nghiệp cần đánh giá khả năng chi trả lãi vay và khả năng sinh lợi từ vốn vay để đảm bảo rằng lợi nhuận tạo ra đủ lớn để bù đắp chi phí lãi vay.

Doanh nghiệp có thể quản trị rủi ro bằng cách duy trì tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu hợp lý, theo dõi chặt chẽ dòng tiền và lập kế hoạch tài chính kỹ lưỡng để đối phó với các tình huống bất lợi.

2.4. Phát triển doanh nghiệp

Đòn bẩy trong kinh doanh cho phép doanh nghiệp mở rộng hoạt động mà không cần đầu tư lớn vào tài sản mới. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và tiền bạc, đồng thời tạo cơ hội để doanh nghiệp tìm kiếm hiệu quả mới và phát triển nhanh chóng. Doanh nghiệp có thể sử dụng đòn bẩy để khám phá các cơ hội mới, cải tiến sản phẩm hoặc dịch vụ hiện tại và thâm nhập vào thị trường mới.

2.5. Tăng năng suất

Sử dụng đòn bẩy kinh doanh giúp doanh nghiệp tận dụng thời gian, kết nối và các nguồn lực hiện có để làm việc hiệu quả hơn. Điều này có thể dẫn đến việc đạt được mục tiêu nhanh hơn và tăng năng suất tổng thể.

Ví dụ: Doanh nghiệp có thể áp dụng công nghệ mới hoặc cải tiến quy trình làm việc để tăng năng suất mà không cần tăng chi phí cố định.

>>> XEM THÊM: TƯ DUY KINH DOANH LÀ GÌ? 7 TƯ DUY CẦN CÓ ĐỂ KINH DOANH THÀNH CÔNG

🔴Bạn là chủ doanh nghiệp nhưng đang cảm thấy bất lực vì doanh thu chững lại? Mỗi ngày phải đưa ra quyết định bằng cảm tính, chỉ dựa vào quảng cáo mà không có chiến lược dài hạn? Thậm chí, sản phẩm của bạn đang mất dần lợi thế cạnh tranh vì không có sự khác biệt và liên tục giảm giá để tồn tại?

Càng mở rộng doanh nghiệp, bạn lại càng thua lỗ, không thể quản lý quy trình hiệu quả và cảm giác như mình đang đi vào ngõ cụt?

Hãy ngừng kinh doanh theo bản năng và bước vào nhóm 10% doanh nghiệp dẫn đầu thị trường với chiến lược kinh doanh bài bản. Khóa học XÂY DỰNG VÀ CẢI TIẾN MÔ HÌNH KINH DOANH của Trường Doanh Nhân HBR sẽ giúp các lãnh đạo/chủ doanh nghiệp:

• Xây dựng chiến lược thông minh, ra quyết định chuẩn xác: Biết cách chọn sản phẩm và thị trường mục tiêu một cách thông minh dựa trên dữ liệu rõ ràng
• Vượt qua đối thủ với sự khác biệt: Xây dựng USP (Unique Selling Proposition) cho sản phẩm, tạo ra sự khác biệt rõ nét, khó bị sao chép để không còn phải cạnh tranh về giá.
• Mở rộng kinh doanh, giảm rủi ro: Chuẩn hóa quy trình kinh doanh, giúp doanh nghiệp có thể mở rộng quy mô mà vẫn kiểm soát được chi phí và duy trì lợi nhuận ổn định.
• Tối ưu lợi nhuận từ khách hàng hiện tại: Nắm vững công thức kéo dài vòng đời khách hàng, giúp tăng giá trị trung bình trên mỗi đơn hàng mà không cần phải chi quá nhiều cho quảng cáo.
• Thấu hiểu và đáp ứng mọi nhu cầu khách hàng: Thành thạo các phương pháp nghiên cứu insights khách hàng, liên tục cập nhật để luôn đón đầu những xu hướng mới của thị trường, giữ vững lợi thế cạnh tranh.
• Tạo dựng tương lai dài hạn vững chắc: Với công cụ McKinsey Horizons, bạn sẽ không chỉ tối ưu hoạt động hiện tại mà còn xây dựng tầm nhìn chiến lược cho 3-5 năm tới, đảm bảo doanh nghiệp phát triển bền vững và đột phá trong tương lai.

Đăng ký tham gia ngay – Hành động sớm, và tận dụng mọi cơ hội để doanh nghiệp của bạn tăng trưởng mạnh mẽ hơn bao giờ hết!

3. Các loại đòn bẩy kinh doanh

Đòn bẩy kinh doanh là công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận từ những biến động nhỏ trong doanh thu hoặc lợi nhuận. Dưới đây là các loại đòn bẩy kinh doanh mà doanh nghiệp thường sử dụng để gia tăng hiệu quả tài chính.

3.1. Đòn bẩy hoạt động (Operating Leverage)

1 - Khái niệm

Đòn bẩy hoạt động, hay còn được gọi là đòn bẩy kinh doanh, phản ánh cách doanh nghiệp sử dụng chi phí cố định (fixed cost) so với chi phí biến đổi (variable costs) trong quá trình vận hành.

Trong đó:

• Chi phí cố định: Là các khoản chi không thay đổi, bất kể mức độ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Các khoản này bao gồm khấu hao, bảo hiểm, một phần chi phí điện nước và quản lý.
• Chi phí biến đổi: Là các khoản chi phí thay đổi dựa trên mức độ hoạt động sản xuất của doanh nghiệp, như chi phí nguyên vật liệu, lao động trực tiếp, chi phí bán hàng và một phần chi phí điện nước và quản lý.

2- Độ lớn đòn bẩy hoạt động

Hiệu ứng của đòn bẩy hoạt động là khi doanh thu thay đổi, lợi nhuận hoạt động (EBIT) sẽ thay đổi ở một mức độ lớn hơn. Sự thay đổi này được gọi là độ nghiêng đòn bẩy hoạt động hay mức độ tác động của đòn bẩy hoạt động (Degree of Operating Leverage – DOL).

3- Công thức

Trong đó:

• EBIT: Lợi nhuận trước thuế và lãi vay = Tổng doanh thu - Tổng biến phí - Tổng định phí
• Q: Số lượng sản phẩm bán ra
• V: Biến phí trên một đơn vị sản phẩm
• F: Định phí

DOL thể hiện mức độ thay đổi của lợi nhuận hoạt động so với thay đổi trong doanh thu. DOL càng cao thì mức độ tác động của thay đổi doanh thu lên lợi nhuận hoạt động càng lớn.

4 - Ví dụ

Công ty XYZ sản xuất giày thể thao, với chi phí cố định hàng tháng là 500 triệu đồng (bao gồm tiền thuê nhà xưởng, lương nhân viên quản lý và chi phí khấu hao thiết bị). Biến phí để sản xuất một đôi giày là 400.000 đồng, và giá bán mỗi đôi giày là 1 triệu đồng. Công ty dự kiến bán được 10.000 đôi giày mỗi tháng.

• Chi phí cố định (F): 500 triệu đồng
• Biến phí trên mỗi đơn vị sản phẩm (V): 400.000 đồng
• Giá bán (P): 1 triệu đồng
• Sản lượng bán ra (Q): 10.000 đôi giày

Công thức tính DOL:

DOL = Q(P−V)Q(P−V)-F​  = 10.000(1.000.000−400.000)10.000(1.000.000−400.000)−500.000.000​ =1,25

Nghĩa là, nếu doanh thu tăng 1%, lợi nhuận hoạt động của công ty sẽ tăng 1,25%.

5 - Ý nghĩa của đòn bẩy hoạt động

• Dự báo mức lợi nhuận thu về khi tăng doanh thu, giúp nhà quản lý đưa ra quyết định sử dụng chi phí hợp lý để tăng lợi nhuận.
• Đòn bẩy hoạt động càng cao khi tỷ lệ chi phí cố định cao hơn chi phí biến đổi, ngược lại, khi chi phí cố định thấp hơn chi phí biến đổi thì đòn bẩy hoạt động giảm.
• Cần lưu ý tính hai mặt của đòn bẩy: sự thay đổi nhỏ trong doanh thu có thể dẫn đến sự thay đổi lớn trong lợi nhuận. Doanh nghiệp cần đạt mức sản lượng hòa vốn để đảm bảo đòn bẩy hoạt động dương và tác động tích cực đến lợi nhuận.

6- Mối quan hệ giữa rủi ro kinh doanh và đòn bẩy hoạt động

Đòn bẩy hoạt động liên quan mật thiết đến các yếu tố rủi ro trong kinh doanh, bao gồm:

• Doanh số bán hàng
• Cạnh tranh trên thị trường
• Cơ cấu chi phí
• Sự đa dạng sản phẩm
• Nhu cầu thị trường
• Mức độ sử dụng đòn bẩy hoạt động

Mặc dù đòn bẩy hoạt động giúp gia tăng lợi nhuận, nó cũng tiềm ẩn rủi ro. Doanh thu thay đổi có thể dẫn đến sự biến động lớn trong lợi nhuận trước thuế và lãi vay (EBIT), do đó doanh nghiệp cần cẩn trọng khi sử dụng.

>>> XEM THÊM: XÂY DỰNG MỤC TIÊU KINH DOANH DÀI HẠN CHO DOANH NGHIỆP

3.2. Đòn bẩy tài chính (Financial Leverage)

1- Khái niệm

Đòn bẩy tài chính thể hiện cách doanh nghiệp kết hợp giữa việc sử dụng nợ vay và vốn chủ sở hữu để tài trợ cho hoạt động kinh doanh.

2 - Độ lớn đòn bẩy tài chính

Đòn bẩy tài chính hoạt động theo nguyên lý: khi lợi nhuận hoạt động thay đổi, thu nhập trên mỗi cổ phần (EPS) sẽ thay đổi ở mức độ lớn hơn. Độ nghiêng này được gọi là độ lớn đòn bẩy tài chính (Degree of Financial Leverage – DFL).

3 - Công thức

Trong đó:

• EPS: Thu nhập trên cổ phần = (Lợi nhuận sau thuế - Lợi nhuận cổ phần ưu đãi) / Số cổ phiếu thường
• I: Lãi vay

• Q: Sản lượng bán ra
• V: Biến phí trên 1 đơn vị sản phẩm
• F: Phí cố định

4 - Ví dụ

Công ty ABC có doanh số 300.000 sản phẩm, chi phí cố định 280 triệu, chi phí biến đổi là 84.000 đồng/sản phẩm và giá bán là 100.000 đồng/sản phẩm. Lãi vay là 60 triệu và thuế suất là 20%. EBIT của công ty được tính như sau:

EBIT=300.000⋅(100.000−84.000)−280.000.000=200.000.000

DFL=200.000.000200.000.000−60.000.000​ =1,43

Điều này có nghĩa là nếu lợi nhuận tăng 1%, EPS sẽ tăng 1,43%.

5 - Ý nghĩa của đòn bẩy tài chính

• Khuếch đại tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu, giúp doanh nghiệp gia tăng hiệu quả tài chính.
• Mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính phụ thuộc vào hệ số nợ của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có hệ số nợ cao sẽ có độ lớn đòn bẩy tài chính cao và ngược lại.
• Đòn bẩy tài chính cũng mang tính hai mặt: nếu lợi nhuận không đủ để bù đắp chi phí lãi vay, tỷ lệ lợi nhuận sau thuế sẽ giảm sút.

6 - Mối quan hệ giữa rủi ro tài chính và đòn bẩy tài chính

Rủi ro tài chính xuất phát từ sự biến động trong lợi nhuận sau thuế trên cổ phần do doanh nghiệp sử dụng vốn vay. Nếu không được quản lý tốt, đòn bẩy tài chính có thể gây áp lực lên doanh nghiệp.

3.3. Đòn bẩy tổng hợp (Combined Leverage)

1 - Khái niệm

Đòn bẩy tổng hợp kết hợp cả đòn bẩy kinh doanh và đòn bẩy tài chính nhằm tăng cường lợi ích cho cổ đông.

2 - Độ lớn đòn bẩy tổng hợp

Đòn bẩy tổng hợp khuếch đại tác động của doanh thu lên EPS. Độ nghiêng này được gọi là độ lớn đòn bẩy tổng hợp (Degree of Combined Leverage – DCL).

3 - Công thức

Trong đó:

• EBIT: Lợi nhuận trước thuế và lãi vay
• EPS: Thu nhập trên cổ phần
• I: Lãi vay

• Q: Sản lượng bán ra
• V: Biến phí trên 1 đơn vị sản phẩm
• F: Phí cố định

4 - Ví dụ

Công ty GHI sản xuất và bán 20.000 sản phẩm với giá bán 500.000 đồng/sản phẩm. Chi phí biến đổi là 300.000 đồng/sản phẩm, chi phí cố định là 2 tỷ đồng, và lãi vay hàng năm là 400 triệu đồng.

• Doanh thu (Q x P): 20.000 x 500.000 = 10 tỷ đồng
• Biến phí (Q x V): 20.000 x 300.000 = 6 tỷ đồng
• Chi phí cố định (F): 2 tỷ đồng
• Lãi vay (I): 400 triệu đồng

Tính DCL (đòn bẩy tổng hợp):

• DOL (đòn bẩy hoạt động):

DOL = Q(P−V)Q(P−V)-F​  = 20.000(500.000−300.000)20.000(500.000−300.000)−2.000.000.000​​ =1,33

• DFL (đòn bẩy tài chính):

DFL = EBITEBIT - I​  = 2.000.000.0002.000.000.000−400.000.000​ =1,25

• DCL (đòn bẩy tổng hợp):

DCL=DOL×DFL=1,33×1,25=1,66

Điều này có nghĩa là nếu doanh thu tăng 1%, EPS sẽ tăng 1,66%.

5 - Ý nghĩa của đòn bẩy tổng hợp

• Kết hợp đòn bẩy hoạt động và tài chính để khuếch đại lợi nhuận cho cổ đông.
• Cho thấy mức độ biến động của lợi nhuận chủ sở hữu khi doanh thu thay đổi, đặc biệt khi doanh nghiệp đầu tư vào tài sản cố định bằng cách sử dụng vốn vay.

>>> XEM THÊM: CHU KỲ KINH DOANH LÀ GÌ? 5 GIAI ĐOẠN TRONG CHU KỲ KINH DOANH

4. Mối quan hệ giữa 3 loại đòn bẩy kinh doanh

Mối quan hệ giữa ba loại đòn bẩy kinh doanh thể hiện sự tương tác chặt chẽ, trong đó một loại đòn bẩy có thể làm tăng hoặc giảm tác động của loại khác. Đòn bẩy hoạt động ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận gộp bằng cách làm gia tăng hay giảm thiểu ảnh hưởng của doanh thu đối với lợi nhuận trước lãi vay và thuế (EBT):

• Khi doanh nghiệp có tỷ lệ đòn bẩy hoạt động cao có thể thấy lợi nhuận trước lãi vay và thuế (EBT) tăng khi doanh thu tăng. Khi kết hợp với đòn bẩy tài chính, điều này có thể dẫn đến tăng cường lợi nhuận ròng nếu quản lý hiệu quả.
• Ngược lại, nếu doanh thu giảm, ảnh hưởng tiêu cực của đòn bẩy hoạt động có thể làm trầm trọng thêm ảnh hưởng của đòn bẩy tài chính, dẫn đến rủi ro tài chính cao hơn.

Khi kết hợp hai loại đòn bẩy này, doanh nghiệp có thể tận dụng hiệu quả cả hai để tối ưu hóa lợi nhuận. Ví dụ, khi doanh thu tăng, tác động tích cực từ đòn bẩy hoạt động sẽ làm tăng lợi nhuận trước lãi vay và thuế (EBIT), và nếu sử dụng đòn bẩy tài chính hợp lý, lợi nhuận ròng sẽ được khuếch đại. 

Tuy nhiên, nếu doanh thu giảm, việc phụ thuộc nhiều vào đòn bẩy hoạt động sẽ khiến doanh nghiệp dễ bị tổn thương, vì chi phí cố định không thay đổi. Điều này có thể làm tăng áp lực trả nợ, từ đó đẩy rủi ro tài chính lên cao hơn.

Vì vậy, doanh nghiệp cần cẩn trọng trong việc kết hợp hai loại đòn bẩy này để giảm thiểu rủi ro. Sự mất cân bằng trong việc sử dụng đòn bẩy có thể dẫn đến biến động lớn về lợi nhuận và tạo ra gánh nặng tài chính nếu thị trường không thuận lợi. Đòn bẩy tổng hợp chính là sự phản ánh kết hợp giữa hai yếu tố này, và sự tối ưu hóa chiến lược sử dụng đòn bẩy là chìa khóa để đảm bảo ổn định và phát triển bền vững.

5. Cách áp dụng đòn bẩy kinh doanh trong thực tế

Để tận dụng hiệu quả đòn bẩy kinh doanh và thúc đẩy sự tăng trưởng của công ty, các nhà quản lý cần chú trọng vào việc áp dụng các nguyên tắc và kỹ thuật cụ thể. Dưới đây là các phương pháp chính để ứng dụng đòn bẩy kinh doanh một cách hiệu quả:

• Quản lý dòng tiền: Dòng tiền là yếu tố quyết định để đảm bảo hoạt động liên tục của doanh nghiệp. Do đó, việc quản lý dòng tiền để đảm bảo khả năng thanh toán các khoản chi phí cố định và biến đổi là rất quan trọng.
• Tính toán chi phí và lợi nhuận: Để đánh giá hiệu quả của đòn bẩy, doanh nghiệp cần tính toán chi phí cố định và biến đổi một cách chính xác. Lợi nhuận ròng cần phải được tối ưu hóa để đảm bảo rằng việc sử dụng đòn bẩy mang lại giá trị gia tăng thực sự.
• Sử dụng vốn vay: Đòn bẩy tài chính giúp gia tăng lợi nhuận nhưng cũng đi kèm với rủi ro nếu không được quản lý tốt. Doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng về việc sử dụng vốn vay để đầu tư vào các dự án có lợi nhuận cao hơn chi phí lãi vay.
• Lập kế hoạch kinh doanh: Lập kế hoạch chi tiết giúp doanh nghiệp dự đoán và chuẩn bị cho các tình huống tài chính khác nhau. Kế hoạch này phải bao gồm các phương án ứng phó với rủi ro và chiến lược sử dụng đòn bẩy hiệu quả.
• Đánh giá và điều chỉnh: Đánh giá hiệu quả của đòn bẩy giúp doanh nghiệp nhận ra các vấn đề và điều chỉnh chiến lược để tối ưu hóa lợi nhuận. Việc này cần phải thực hiện thường xuyên để đảm bảo rằng doanh nghiệp luôn ở trong tình trạng tài chính tốt nhất.
• Ứng phó với rủi ro: Xây dựng các phương án ứng phó và kế hoạch khủng hoảng giúp doanh nghiệp giảm thiểu thiệt hại khi gặp phải các vấn đề tài chính. Việc chuẩn bị này giúp doanh nghiệp phản ứng nhanh chóng và hiệu quả hơn với các biến động không lường trước.
• Tối ưu hóa sử dụng vốn: Để đòn bẩy hoạt động hiệu quả, doanh nghiệp cần đảm bảo rằng lợi nhuận thu được từ việc sử dụng vốn vay vượt trội hơn so với chi phí lãi vay. Việc này yêu cầu quản lý tài chính chặt chẽ và chiến lược đầu tư thông minh.

Tóm lại, việc sử dụng đòn bẩy kinh doanh một cách khôn ngoan có thể giúp doanh nghiệp tăng trưởng nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng cần phải lưu ý đến các rủi ro tiềm ẩn và chuẩn bị các phương án ứng phó phù hợp để tránh những thiệt hại không mong muốn.

Trên đây là 3 loại đòn bẩy kinh doanh phổ biến mà doanh nghiệp có thể áp dụng để tối ưu hóa lợi nhuận. Mỗi loại đòn bẩy mang lại những lợi ích và thách thức riêng, nhưng khi được sử dụng đúng cách, chúng sẽ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và nâng cao hiệu suất kinh doanh. Hy vọng rằng qua bài viết trên của Trường doanh nhân HBR, bạn đã có cái nhìn rõ hơn về các công cụ chiến lược quan trọng này và có thể áp dụng chúng một cách hiệu quả vào hoạt động kinh doanh của mình.